RK secretaris Ans Wennemers omarmt Oecumene 2.0

NIJVERDAL - Het valt niet mee om de teloorgang van het RK- kerk bezoek, maar ook breder dan daar, te analyseren. Steeds meer parochies saneren het aantal diensten per week, steeds vaker voegt men samen en wordt een kerk aan de dienst onttrokken. “En als je het dan niet goed geregeld hebt, schuift het bezit als vanzelf naar het Utrechts bisdom”. Dit zegt secretaris Ans Wennemers-Kemna (71) van de Sint Marcellinus geloofgemeenschap ‘afdeling’ Nijverdal. De teruggang van het kerkbezoek baart haar ernstig zorgen. Over 25 jaar is het gedaan met de kerk. “25 jaar? , was dat maar waar, eerder binnen vijf jaar” zegt ze bijna emotioneel. Een gesprek met een progressief denkend parochiaan met behoudende roots.

Ans Wennemers-Kemna is een typische ‘paplepel’ katholiek. Geboren en getogen in het vrijwel geheel rooms katholiek Bornerbroek maakte ze nog een volle kerk mee. “Samen met het dochtertje van de hoofdonderwijzer van de lagere school, zongen wij tweeën altijd bij trouwerijen en uitvaarten. We wisten niet anders, het hoorde er gewoon bij. De lagere school in Bornerbroek werd opgevolgd door de HBS op de Pius-X in Almelo. Dat vond ik best eng. Zo van het platteland naar school in de stad. Doorleren was geen optie en ik werd telefoniste bij Brugman machinefabriek in Almelo. Later kreeg ik als directiesecretaresse een baan bij Ten Cate, in Nijverdal. Ik spreek vijf talen en dat kwam goed van pas bij Ten Cate. Mijn man leerde ik daar kennen. Hij kwam uit Nijverdal én was katholiek. Als hij protestants zou zijn geweest zou ons huwelijk niet door zijn gegaan. Zo strak werkte dat in die tijd.”

Verantwoordelijkheid nemen

“Toen één van onze kinderen gedoopt werd door wijlen pastoor Pierik hadden we diepgaand gesprek met hem over de betekenis van de doop, terwijl hij met de baby op schoot zat. Bij vertrek vroeg hij me of ik secretaresse van het kerkbestuur wilde worden. Ik ben iemand die verantwoordelijkheid neemt en heb ‘ja’ gezegd. Daar zat ik dan als nog geen dertiger tussen de dikke sigaren rokende heren van het kerkbestuur. Onder goede begeleiding van de heren groeide ik in mijn functie, sinds 45 jaar is deze taak een deel van mijn leven geworden. Sinds het afscheid van pastor Weldam bieden we met een team gastvrouwen een luisterend oor aan de parochianen en ervaren zo de sociale functie van de kerk. Er zijn een paar achterste banken in de kerk verplaatst, waardoor er ruimte is om na een dienst op zondag een kop koffie te drinken. Dat schept een band en zo zijn alleenstaanden minder eenzaam. Ik zie nu regelmatig mensen die aangeven nu weer naar de kerk te gaan. Mooi toch!”

Hedendaagse betrokkenheid 

“Toen ik na ons trouwen in de jaren zeventig in Nijverdal ter kerke ging, moest ik betalen voor mijn zitplaats. Ik was ‘nen vrömden’ en moest een kwartje voor mijn zitplaats betalen. In die tijd zat de kerk met circa vijf honderd man per dienst redelijk vol. We hebben op dit moment zo’n 5500 leden waarvan er ongeveer 1500 een kerkelijke bijdrage betalen. We zien nu een bezetting van goed zestig tot tachtig mensen, veelal met grijs haar. Financieel gezien kan het nog steeds uit, mede door de opbrengst uit verhuur van de pastorie en het spaargeld rendeert weer een klein beetje.”

Excuus

“Echter, het kerkbezoek is in de achterliggende vijftig jaar gedecimeerd. Daardoor zijn we van vier, naar drie, naar twee, naar één dienst per week gegaan. Er zijn geen pastores meer. Er zijn veel mensen die het helaas bekende misbruik binnen onze kerk als excuus gebruiken om dán te kunnen zeggen met de kerk te willen breken. Maar die waren vermoedelijk al eerder afgehaakt. Ik zie het helaas ook bij de kinderen van onze generatie, ze komen niet meer in de kerk. Of het komt door de toegenomen welvaart en individualisme ? Ik weet het niet. Wat wel zo is dat het vroeger overzichtelijker en stabieler, met minder uitdagingen en afleiding. Er was geen internet, er waren nauwelijks auto’s. Nu zie je een sterke hang naar individualisering en daar past een kerk blijkbaar niet meer bij.”

Celibaat 

“Je ziet ook dat het bisdom vanaf de jaren 2000 een omslag aan het maken is. Acties om de mensen weer terug te halen naar de kerk zijn er niet. Wat ik wel zie dat men al 20 jaar bezig is met het ‘op weg naar een missionaire gemeenschap’. Veel theoretische plannen, maar daarmee krijg je de mensen niet in de kerk. Als we zelf geen actie ondernemen, doen wij binnen 10 jaar de deur dicht. Het moet van onder af aan beginnen. Het celibaat is een achterhaalde doctrine en mede daardoor zie je ook nauwelijks instroom van jongere priesters.”

Je bent betrokken progressief?

“Klopt, het gaat me aan het hart. Ik ben vrij progressief en gruw van al die geboden en verboden. Onze paus Franciscus is er één van de vooruitgang die orthodoxe tradities overboord durft te zetten. Ik voorzie dat binnen tien jaar de priesters mogen trouwen en dat er vrouwen op het altaar staan die in de eucharistie mogen voorgaan. Echter ik zie ook orthodoxe krachten vanuit het bisdom tegengas geven. Zij staan weer met de rug naar de kerkgangers, in plaats van dat de priester het publiek aankijkt.”

Alle christelijke kerken samen? 

Ans Wennemers heel resoluut: “Héél verstandig. Ik werk al langer via de Wereld Raad van Kerken samen met protestanten, heel zinvol. De reformatie onder Luther, Zwingli en Calvijn heeft de machtspositie die de toenmalige RK kerk verziekte, bloot gelegd. Na de beeldenstorm kreeg je de contra-reformatie als tegenkracht. Belangrijk was dat de wereldlijke macht van het Pausdom is teruggebracht naar de kerkelijke macht. Verschillen tussen rooms-katholieken en protestanten zijn er om te overbruggen. In goede harmonie proberen we gezamenlijk een toekomst te ontwikkelen.”

Functioneert de biecht nog?

“De biecht gebeurt hier in Nijverdal niet meer in de traditionele vorm, er zijn geen biechtvaders. Wel houden we jaarlijks een boeteviering waar er gebeden wordt voor vergeving van de begane zonden.”

Hoe zie je toekomst van deze kerk? 

“De toekomst zie ik toch positief in. Als we niet oppassen gaat er een hele cultuur van eeuwen oud verloren, en dat zal niet gebeuren, daarvoor blijven we ons inzetten. De daling van het kerkbezoek stabiliseert, maar er worden er nog steeds kerken aan de diensten onttrokken. Het bezit van zo’n plaatselijke parochie gaat dan automatisch over naar het Bisdom Utrecht. We zien in Twente schrijnende gevallen waarbij boerderijen aan de kerk zijn geschonken, die nu in de schoot van Utrecht terechtgekomen zijn. We zijn nu met een overkoepelend orgaan in het bisdom in onderzoek op welke manier we de kerken kunnen herbestemmen en bezittingen veilig kunnen stellen voor onze eigen mensen.”

Matthäus Passion

“We waren onlangs op vakantie in Spanje op een plek dicht bij een kathedraal vanwege de centrale ligging. Wereldwijd zijn de vieringen hetzelfde, heel herkenbaar. We ervaren een ‘warme deken’ in deze mooie kerk, met prachtige schilderijen en ornamenten. De vieringen zijn minder formeel dan we gewend zijn. Mensen komen halverwege de viering binnen en gaan weer, soms met tassen boodschappen van de markt.”

“Ons kerkgebouw moet een multifunctioneel karakter krijgen, willen we kunnen voortbestaan. Achter in de kerk zou je een prachtige horecavoorziening kunnen realiseren, die weer opbrengsten kan genereren. Al enige tijd is een werkgroep bezig met het organiseren van theatervoorstellingen. In september dit jaar komt het gezelschap van de zusters uit Denekamp hier en in december een bijzonder optreden van het koor Anuna. We hebben Jan Riesewijk van Jonge Leu en Oale Groond hier gehad. Dat soort dingen. De Matthäus Passion hier uitvoeren zou ik van harte toejuichen.”

Tekst en foto’s: Gerard Voortman